۱- اگر شخصی زمین یا ساختمانی را به نیت تجارت و سوددهی خرید و فروش کند، زکات آن چگونه خواهد بود؟
«زمین اگر به منظور ساختمان‌سازی و استفاده‌ی سکونت خریده شود، زکات در آن وجود ندارد و اگر به نیت فروختن باشد دو صورت دارد: یکی اینکه خریدار شغلش معامله‌ی زمین است و برای خرید و فروش از هر فرصتی استفاده می‌کند که در این صورت خریدار تاجر و عمل وی تجارت به حساب می‌آید و باید یک سال گذشته از شروع معامله، زکات تجارت دو نیم درصد از کل جنس و پول بدست آمده را بپردازد.
صورت دوم این است که قصد خریدار معامله نیست بلکه زمین را به قصد اینکه هرگاه مشکلی پیش آمد یا قیمتش بالا رفت بفروشد، نگاه می‌دارد، زکات چنین زمینی بر اساس نظر سه مذهب حنفیه، شافعیه و حنابله مانند صورت اول باید هرسال از قیمت زمین پرداخت گردد. ولی مطابق رأی امام مالک زکات سالیانه لازم نیست بلکه هرگاه ولو بعد از چند سال فروخته شد زکات آن بر اساس آخرین قیمت پرداخت می‌گردد. البته رأی امام مالک به ویژه برای افراد کم‌درآمد، با سهولت دین بیشتر تطابق دارد. ولی احتیاط بیشتر در رأی سه مذهب است.»
۲- اگر کسی زمینی را به این نیت بخرد که برای فرزند خردسالش در آینده سرمایه باشد و یا تبدیل به مسکن نماید لازم است سالانه زکات آن رابپردازد؟
«خیر لازم نیست مگر اینکه زمین را برای کودک به مسکن تبدیل و آن را اجاره دهد که در این صورت زکات آن را به عنوان سرمایه‌ی فرزند، به نیابت از درآمد حاصل از اجاره می‌پردازد، مشروط به اینکه وجه الأجاره یک سال به حد نصاب برسد و با هزینه کردن آن در نیازمندی‌های زندگی کودک از حد نصاب پایین نیاید.»
۳- اگر کسی طبقاتی از ساختمان خود یا ساختمان اضافی را اجاره بدهد، زکات بر او لازم است؟ آیا باید از خودکرایه، زکات بدهد؟ این زکات باید ماهانه باشد یا سالانه؟
« زکات در واحد یا ساختمان اجاره داده شده فرض است و در صورتی که کرایه‌ی سالیانه‌ی آن به حد نصاب (قیمت ۲۰ مثقال طلا) برسد و هزینه‌های زندگی (به سبب وجود درآمد دیگر یا زیاد بودن کرایه) آن را از حد نصاب پایین نیاورده، و دو و نیم درصد بابت زکات پرداخت می‌گردد و باید با وجود شرایط فوق، زکات را در هر نوبت دریافت ماهیانه می‌پردازد.»
۴- اگر شخصی به جای کرایه‌ی مبلغی را (مثلاً ۳۰ میلیون تومان) رهن بگیرد، زکات او چگونه است؟
«با صرف نظر از جایز بودن یا نبودن اینگونه معامله، مبلغ رهن گرفته به ملکیت رهن‌گیرنده درمی‌آید رسیدن به شرط رسیدن به حد نصاب و ماندن به مدت یک سال زکات به آن تعلق می‌گیرد.»
۵- کسانی هستند مالک چند طبقه ساختمان هستند یا زمین با ارزشی دارند ولی به خاطر همین ساختمان یا زمین به شخص یا بانکی مقروضند، زکات آن‌ها چگونه خواهد بود؟
«بنا برقول راجح در مذهب شافعی دَیْن (قرض) مانع زکات نمی‌شود. و چنین کسانی باید زکات بپردازند. مگر اینکه بدهی پیش از اتمام سال پرداخت شده باشد و درآمد ساختمان را از حد نصاب پایین بیاورد.»
۶- کسانی هستند با پول قرض و مقداری از پول خود که کمتر از حد نصاب بوده از زمین یا ساختمانی برای تجارت خریده‌اند و پس از یک سال منفعت خوبی عایدشان شده است. آیا نظر به اینکه پول خودشان در حد نصاب نبوده است لازم است پس از گذشت یک سال از معامله زکات بپردازند؟
«لازم است چون قرض هم به مالکیت درآمده و مجموعاً حد نصاب را تکمیل کرده‌اند.»
۷- اگر پولی به حد نصاب زکات رسیده وارد تجارت شود پس از یک سال، فقط باید از همان پول زکات پرداخت شود یا از سود حاصله هم می‌بایست زکات داد؟
« از مجموعه‌ی سرمایه و سود زکات پرداخت می‌شود.»
۸- کسانی که مغازه دارند (مال‌التجاره) چگونه زکات می‌پردازند؟ ضمناً اگر کسی هزینه‌ی آب و برق و گاز و خصوصاً کرایه دارد پس از کسر آن‌ها باید زکات بدهد و اینها در حد نصاب تأثیر دارند؟
«مغازه دار بعد از گذشت یک سال ازشروع مغازه‌داری، از مجموع جنس موجود (که باید به قیمت روز ارزیابی شود) و سود حاصله اعم از موجودی و طلب‌های قابل وصول زکات می‌پردازد. بدیهی است چنانچه درآمد دیگری نداشته باشد و هزینه‌های زندگی را از درآمد دکان تأمین کنند، بعد از کسر این هزینه‌ها چنانچه مجموع سرمایه به حد نصاب نرسد، زکات به آن تعلق نمی‌گیرد و بعد از یک سال دیگر مجدداً این محاسبات را انجام داده و بدین‌سان عمل می‌کند.»
۹- آیا کسانی که باغدار یا کشاورز هستند می‌توانند هزینه‌های سمپاشی، آب‌بها، دستمزد کارگران حق‌الأجاره و بذرکاشته شده و... را کسرکرد، آنگاه زکات بپردازند؟
«بنا بر استدلالاتی که علمای معاصر ازجمله دکتر یوسف قرضاوی (حفظه الله) ارائه کرده‌اند، کشاورز یا باغدار می‌تواند هزینه‌های آبیاری (که در شریعت با تقلیل زکات از ده درصد به پنج درصدکسر شده است) کم کرده سپس از باقیمانده‌ی محصول بپردازد.»
۱۰- کسانی که کارمند هستند و ماهانه پول وحقوق دریافت می‌کنند، چگونه زکات می‌پردازند؟ برای این دسته هم کسر هزینه مهم (جایز) است؟
«کارمندان و صاحبان شغل آزاد، اگر درآمد سالانه‌شان به حد نصاب برسد، می‌توانند بعد از کسر دیون و هزینه‌های زندگی زکات بپردازند.»
۱۱- افرادی که عضو جماعت هستند ماهانه حق عضویت ۲ درصد درآمد می‌پردازند؛ آیا اضافه بر این و با توجه به سؤالات پیشین، در پایان سال هم اگر اموالشان به حد نصاب زکات برسد یا کرایه دریافت کنند باز باید زکات بدهند؟
«اینگونه افراد باید حساب اموال زکوی خود را در دست داشته باشند و باید بدانند که هر سال چه مقدار باید زکات بپردازند. آنگاه آنچه را که به نیت زکات پرداخت شده است کسر کنند و بقیه را که بر ذمه‌‌شان باقی مانده بپردازند.»
۱۲- اگر از افراد جماعت کسانی دارای زکات باشند و با توجه به وضعیت نابسامان جماعت که حتی ساختمانی برای نشست‌های خود ندارد و توان فارغ کردن دعوتگران و مربیان فقیر خود را ندارند (چه رسد به راه‌اندازی رادیو و تلویزیون و...) آیا جماعت مستحقتر است به دریافت زکات یا فقرای جامعه؟ در حالیکه همه‌ی اغنیا به فکر فقرا هستند، ولی کسی به فکر جماعت و امر تبلیغ دین نیست.
«با توجه به فتوای علمایی که کار جماعت‌های اسلامی و تبلیغ دین و مقاومت در برابر تهاجم فرهنگی مخالفان اسلام را نوعی جهاد و داخل در مصرف «فی سبیل الله» از مصارفِ زکات می‌دانند و با توجه به وضعیت فعلی و نگاه مردم به وظیفه‌ی اعلای «کلمه الله» به باور من، جماعت در اولویت است.»
۱۳- اگر پول صدقه یا زکاتی را به ما بدهند و بگویند هر جا و هر طورخودت به صلاح دانستی خرج کن (یا اصلاً حرفی نزد) آیا می‌توان آن پول یا درصدی از آن را به صندوق جماعت واریز کرد؟
«در هر دو صورت زکات دهنده شما را وکیل پرداخت قرار می‌دهد و باید خودش هنگام سوا کردن یا تحویل به شما این چنین نیت کند: «هذا فرض زکاتی = این فرض زکات مال من است» و در این صورت وکیل می‌تواند بدون تکرار نیت و ترجیحاً با تکرار آن، زکات را به مصارف شرعی برساند و با توجه به پاسخ سؤال شما می‌تواند به صندوق جماعت واریز کند.»
۱۴- آیا می‌توان پول سر فطره (زکات فطر یا بدن) را هم به حساب جماعت واریز کرد؟
«مصارف زکات فطره همان مصرف زکات مال است.»
۱۵- آیا می‌توان سود پول‌هایی را که در بانک نگهداری می‌شود در امور خیریه به‌ویژه برای جماعت هزینه‌کرد؟
«بلی و باید در این صورت نیت رهایی از حرام را داشته باشیم نه نیت صدقه.»
نظرات